همه چیز راجع به آندومتریوز، کابوس خانم‌ها

آندومتریوز نوعی اختلال زنانه است که در آن بافتی مشابه پوشش داخلی رحم شما در خارج از حفره رحم رشد می‌کند. آستر رحم آندومتر نام دارد.

آندومتریوز هنگامی رخ می‌دهد که بافت آندومتر در تخمدان‌ها، روده و بافت لگن شما رشد کند. گسترش بافت آندومتر به خارج از منطقه‌ی لگن غیرمعمول است، اما غیرممکن نیست.

اگر بافت آندومتر در خارج از رحم شما رشد کند، به عنوان کاشت آندومتری یا (endometrial implant) شناخته می‌شود.

تغییرات هورمونی در چرخه‌ی قاعدگی روی رشد آندومتر در مناطق اشتباهی تأثیر می‌گذارد و باعث التهاب و دردناک شدن ناحیه می‌شود.

این بدان معنی است که بافت تا حدی رشد کرده و ضخیم شده که دیگر جا ندارد و در لگن شما گیر می‌کند. به همین ترتیب، به بیرون فشار زیادی وارد کرده و باعث درد زیادی در آن منطقه می‌شود.

وقتی بافت اضافه در لگن شما گیر کند،‌ می‌تواند باعث مشکلات مختلفی شود:

•       سوزش
•       زخم
•       چسبندگی، که در آن بافت اندام‌های لگن شما را به هم متصل می‌کند
•       درد شدید در دوران قاعدگی (پریودی دردناک)
•       مشکلات باروری

کیست آندومتریوز بر اساس شرایط ژنتیکی به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند. به طور معمول، ده درصد از بانوان به این بیماری مبتلا هستند. پس اگر این اختلال را دارید، تنها نیستید.

یکی از هشداردهنده‌ترین علايم آندومتریوز، پریودی دردناک است. این ذهنیت را دور بیندازید که پریودی همیشه درد دارد و عادی است. خیر درد زیاد هنگام پریودی یک هشدار است. آن را سرسری نگیرید.

علائم آندومتریوز

علائم آندومتریوز متفاوت است. برخی از خانم‌ها علائم خفیفی را تجربه می‌کنند، اما برخی دیگر علائم متوسط تا شدیدی دارند.

شدت درد شما نشانگر خوش‌ خیم یا بدخیم بودن بیماری نیست. ممکن است شما نوع خوش‌خیم آندومتریوز را تجربه کنید، ولی دردهای شدیدی داشته باشید. یا شاید زیاد درد نداشته باشید، ولی این اختلال جدی و شدید باشد.

درد لگن شایع‌ترین علامت آندومتریوز است. همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشید:

•       قاعدگی دردناک (پریودی دردناک)
•       احساس درد در قسمت تحتانی شکم، قبل و هنگام قاعدگی
•       گرفتگی عضلات به مدت یک الی دو هفته قبل از قاعدگی
•       خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا خونریزی بین دو دوره‌ی قاعدگی
•       ناباروری
•       درد در هنگام مقاربت جنسی
•       ناراحتی در حرکات روده
•       درد کمر که ممکن است هر زمانی از  چرخه قاعدگی شما رخ دهد

آندومتریوز ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. پس این خیلی مهم است که به طور منظم توسط متخصص زنان و زایمان معاینه شوید.

این امر باعث می‌شود که پزشک از هرگونه تغییر مطلع باشد و آن را کنترل کند. اگر شما دو یا چند علامت خفیف داشته باشید، با معاینه‌ی مرتب توسط پزشک زنان و زایمان می‌توانید آن را به خوبی کنترل کنید.

درمان آندومتریوز

این کاملا قابل درک است که شما می‌خواهید هرچه سریع‌تر از شر درد حاصل از این اختلال خلاص شوید. این وضعیت واقعا می‌تواند زندگی شما را مختل کند. اما متاسفانه آندومتریوز هیچ درمانی ندارد، ولی علائم آن قابل کنترل است.

در این مورد، نسخه‌های مختلف پزشک و جراحی برای کمک به کاهش علائم و مدیریت هرگونه عوارض احتمالی در دسترس هستند.

پزشک ممکن است ابتدا درمان‌های محافظه کارانه را پیش ببرد. اما در صورتی که با همین داروها علائم کنترل نشود و شما همچنان درد بکشید و مشکلات مختلفی را تجربه کنید، ممکن است عمل جراحی را توصیه کند.

بدن هر کس به شکل متفاوتی به داروها و درمان‌های پیشنهادی واکنش می‌دهد. به همین دلیل پزشک به شما کمک می‌کند تا درمانی که برای بدن شما مناسب است را پیدا کنید.

در اوایل درمان این بیماری ممکن است کمی ناامید شوید و عوارض داروها شما را نگران کند. معمولا به دلیل مشکلات باروری، درد و ترس از آرام نشدن، کنترل این بیماری از نظر ذهنی دشوار خواهد بود.

در صورت بروز این مشکل حتما با یک گروه پشتیبانی در ارتباط باشید یا نسبت به شرایط خود، اطلاعات بیشتری کسب کنید. کنترل و درمان آندومتریوز به شکل‌های زیر صورت می‌گیرد:

مسکن‌ها و داروهای آرام‌بخش

شما می‌توانید از مسکن‌های مختلف مانند ایبوپروفن استفاده کنید. اما این‌ قرص‌ها همیشه جواب‌گو نیستند.

درمان هورمونی

بعضی اوقات مصرف مکمل‌های هورمونی می‌تواند درد را تسکین داده و پیشرفت آندومتریوز را متوقف کند.

درمان هورمونی به بدن شما کمک می‌کند تا تغییرات هورمونی در دوره‌ی قاعدگی را کنترل کند و از رشد بیشتر بافت آندومتر، جلوگیری شود.

استفاده از قرص‌های ضد بارداری

استفاده از قرص‌های ضد بارداری از رشد غیر عادی بافت آندومتر در دوران قاعدگی جلوگیری می‌کند. در این مورد، قرص‌های ضد بارداری یا  حلقه‌های واژینال می‌توانند درد حاصل از آندومتریوز را کمتر کنند یا حتی از بین ببرند.

تزریق داروی مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera) نیز در توقف قاعدگی و جلوگیری از رشد غیرغادی آندومتر موثر است.

البته پزشک در صورتی این روش را توصیه می‌کند که چاره‌ی دیگری نداشته باشد. چون این روش عوارض مختلفی نظیر کاهش تراکم استخوان، افزایش وزن و افسردگی را در پی خواهد داشت.

استفاده از GnRH تراپی

زنان می‌توانند از آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌ها استفاده ‌کنند تا تولید استروژن تحریک تخمدان‌ها را مسدود کنند.

استروژن هورمونی است که به طور عمده مسئول رشد خصوصیات جنسی زنان است. جلوگیری از تولید استروژن از قاعدگی جلوگیری کرده و یائسگی مصنوعی ایجاد می‌کند.

درمان با GnRH عوارض جانبی مانند خشکی واژن و گرگرفتگی را دارد. مصرف دوزهای پایین‌تر استروژن و پروژسترون به طور همزمان می‌تواند به محدود کردن یا جلوگیری از این علائم کمک کند.

استفاده از دانازول

دانازول داروی دیگری است که برای جلوگیری از قاعدگی و کاهش علائم آندومتریوز استفاده می‌شود. هنگام مصرف دانازول، بیماری ممکن است به پیشرفت خود ادامه دهد. دانازول می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد، برای مثال می‌توان به آکنه و پرمویی اشاره کرد.

داروهای دیگری نیز در این زمینه وجود دارند، اما تحت بررسی و آزمایش توسط متخصصان هستند و در صورت تایید نتیجه، برای بهبود علائم و کنترل روند بیماری توصیه خواهند شد.

جراحی سطحی

جراحی سحطی برای زنانی است که می‌خواهند باردار شوند یا به خاطر آندومتریوز، درد شدیدی را تجربه می‌کنند و درمان هورمونی برای آن‌ها موثر نیست.

هدف از جراحی سطحی و سبک، برداشتن بافت اضافی یا از جلوگیری از رشد آندومتر است، بدون اینکه به اندام‌های تولید مثلی، آسیبی وارد شود.

لاپاروسکوپی

لاپاروسکوپی، یک عمل جراحی بسیار سبک است که  برای تشخیص وضعیت آندومتریوز استفاده می‌شود. از این شیوه برای از بین بردن بافت آندومتر نیز استفاده می‌شود. در این عمل، جراح برش‌های کوچکی در شکم ایجاد می‌کند تا بافت‌های بزرگتر را جدا کند، آن‌ها را بسوزاند یا تبخیر کند.

این روزها از لیزر به عنوان روشی برای از بین بردن این بافت استفاده می‌شود.

آخرین گزینه: درآوردن رحم یا هیسترکتومی

این روش به ندرت استفاده می‌شود. اگر وضعیت شما با سایر درمان‌ها بهبود نیابد، ممکن است پزشک شما دراوردن رحم‌ را به عنوان آخرین راه حل پیشنهاد کند.

طی این جراحی، جراح رحم و دهانه‌ی رحم را برمی دارد. او حتی تخمدان‌ها را نیز از بین می‌برند. زیرا این اندام‌ها باعث ایجاد استروژن می‌شوند و استروژن باعث رشد بافت آندومتر می‌گردد.

علاوه بر این، جراح ضایعات ایمپلنت را نیز برطرف می‌کند.درآوردن رحم‌ها معمولاً به عنوان درمانی قطعی برای رفع آندومتریوز محسوب نمی‌شود. پس اگر هنوز قصد بارداری و تشکیل خانواده دارید، از انجام این جراحی خودداری کنید.

عوامل آندومتریوز

طی یک چرخه قاعدگی منظم، بدن شما دیواره‌ی رحم را ضخیم می‌کند و آن را برای بارداری آماده می‌کند.

زمانی که بارداری رخ ندهد، قاعدگی رخ می‌دهد و دیواره‌ی رحم فرو می‌ریزد. این اجازه می‌دهد تا خون قاعدگی از  طریق واژن خارج شود.

علت دقیق آندومتریوز مشخص نیست و نظریه‌های مختلفی در مورد علت وجود دارد، اگرچه هیچ نظریه‌ای از نظر علمی اثبات نشده است.

یکی از قدیمی‌ترین نظریه‌ها این است که آندومتریوز به دلیل فرآیندی به نام قاعدگی رتروگراد رخ می‌دهد.

این زمانی اتفاق میفتد که خون قاعدگی به جای خروج از بدن از طریق واژن، از طریق لوله‌های رحمی به حفره‌ی لگن شما برگردد.

نظریه‌ی دیگر این است که هورمون‌ها، سلول‌های خارج از رحم را به سلول‌هایی شبیه به پوشش داخلی رحم تبدیل می‌کنند، که به سلول‌های آندومتر معروف هستند.

برخی دیگر اعتقاد دارند که اگر مناطق کوچکی از شکم شما به بافت آندومتر تبدیل شود، ممکن است به این بیماری مبتلا شوید.

احتمال اینکه آندومتریوز به این خاطر به وجود بیاید، بالا است. چون سلول‌های شکم شما از سلول‌های جنینی هستند و می‌توانند شکل خود را تغییر داده و مثل سلول‌های آندومتر عمل کنند. اما معلوم نیست چرا این اتفاق میفتد

این سلول‌های جابجا شده ممکن است روی دیواره‌‌ها و سطوح اندام‌های لگن مانند مثانه، تخمدان‌ها و راست روده وجود داشته باشند.

آن‌ها در طول چرخه‌ی قاعدگی ضخیم می‌شوند و هنگام قاعدگی، خونریزی و درد را افزایش می‌دهند.

همچنین ممکن است خون قاعدگی از طریق جای زخم جراحی‌هایی مانند سزارین به داخل حفره‌ی لگن نشت کند و منجر به آندومتریوز شود.

نظریه دیگر این است که سلول‌های آندومتر از طریق سیستم لنفاوی از رحم به بیرون منتقل می‌شوند.

نظریه دیگری ادعا می‌کند که این ممکن است به دلیل نقص سیستم ایمنی بدن باشد که سلول‌های اندومتر نابجا و اضافی را از بین نمی‌برد.

برخی معتقدند که آندومتریوز ممکن است در دوره‌ی جنینی شروع شود. این را اغلب تئوری مولری می‌نامند. اختلال آندومتریوز همچنین ممکن است با ژنتیک یا حتی سموم محیطی مرتبط باشد.

سطح پیشرفت آندومتریوز

آندومتریوز در چهار سطح مختلف در بدن رشد می‌کند:

•       بسیار خفیف
•       خفیف
•       متوسط
•       شدید

عوامل مختلفی شدت اختلال را تعیین می‌کنند. این عوامل می‌توانند شامل محل رشد آندومتر، تعداد سلول‌ها، اندازه و عمق آندومتر باشد.

مرحله‌ی اول: خیلی خفیف

در آندومتریوز گرید ۱ یا خیلی خفیف، ضایعات یا زخم‌های بسیار کوچکی در تخمدان شما وجود دارد و میزان رشد اضافی آندومتر بسیار کم است. همچنین ممکن است در حفره‌ی لگن شما یا اطراف آن کمی التهاب وجود داشته باشد.

مرحله‌ی دوم: خفیف

آندومتریوز گرید 2 یا خفیف شامل ضایعات سبک و رشد کم عمق در تخمدان و دیواره‌ی لگن  می شود.

مرحله‌ی سوم: متوسط

آندومتریوز گرید 3 یا متوسط یشامل رشد عمیق اندومتر در تخمدان و لگن شما می‌شود. همچنین ممکن است ضایعات بیشتری وجود داشته باشد.

مرحله‌ی چهارم: شدید

شدیدترین مرحله‌ی آندومتریوز گرید ۴ است که شامل رشد عمیق اندومتر در دیواره‌های لگن و تخمدان شما خواهد بود. همچنین ممکن است در لوله‌های رحمی و روده‌ی شما ضایعاتی وجود داشته باشد.

تشخیص آندومتریوز

علائم آندومتریوز می‌تواند شبیه علائم بیماری‌های دیگر مانند کیست تخمدان و بیماری‌ التهاب لگن باشد. درمان درد شما نیاز به تشخیص دقیق دارد.

پزشک برای تشخیص این بیماری، ممکن است یک یا چند نمونه از آزمایش‌های زیر را انجام دهد:

سوابق بیماری

پزشک علائم و سابقه بیماری مراجعه کننده را یادداشت می‌کند و از او راجع به علائم و سوابق خانوادگی نیز سوالاتی می‌پرسد. ممکن است برای تشخیص سایر مشکلات، یک چک آپ کلی لازم باشد.

معاینه‌ی فیزیکی

در طی معاینه‌ی لگن، پزشک به طور دستی شکم شما را معاینه می‌کند تا از حضور هرگونه کیست آندومتریوز یا زخم در پشت رحم مطلع شود.

سونوگرافی

پزشک شما ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال یا سونوگرافی شکمی استفاده کند. در سونوگرافی ترانس واژینال، یک ترانسفورماتور داخل واژن شما قرار می‌گیرد.

هر دو نوع سونوگرافی تصاویری از اندام‌های تولید مثل شما فراهم می‌کنند. این تصاویر به پزشک در شناسایی کیست‌های مرتبط با آندومتریوز کمک می‌کند. بعضی مواقع ممکن است که دکتر درخواست انجام MRI شکم و لگن نیز بدهد.

لاپراسکوپی

تنها روش مطمئن و قطعی برای تشخیص آندومتریوز، مشاهده مستقیم آن است. این کار با یک عمل جراحی جزئی که به لاپاراسکوپی معروف است انجام می‌شود. پس از تشخیص، بافت اضافی را می‌توان به همان روش از بین برد.

آندومتریوز و بارداری

مشکلات مربوط به باروری از عوارض جدی آندومتریوز است. زنانی که مشکلات خفیف‌تری دارند ممکن است بتوانند کودک خود را صحیح و سالم به دنیا بیاورند. ولی حدود 30 تا 40 درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز در بارداری مشکل دارند.

داروهای کنترل آندومتریوز باعث بهبود باروری نمی‌شوند. برخی از خانم‌ها پس از جراحی و برداشتن بافت اضافی آندومتر، می‌توانستند به راحتی باردار شوند. ولی اگر این مورد به شما کمکی نکند، باید با لقاح آزمایشگاهی بچه‌دار شوید.

اگر مبتلا به آندومتریوز شده‌اید و می‌خواهید بچه داشته باشید، بهتر است زودتر به فکر آن بیفتید. علائم شما ممکن است با گذشت زمان بدتر شود، که این امر خودبه خود می‌تواند بارداری را با مشکل روبه‌رو کند. قبل از بارداری شما باید توسط پزشک معاینه شوید.

حتی اگر در باروری مشکلی نداشته باشید، ممکن است برای مدتی طولانی درد بکشید و مشکلاتی نظیر افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات روحی را تجربه کنید.

با پزشک خود در مورد راه‌های مقابله با این عوارض صحبت کنید. عضویت در یک گروه پشتیبانی نیز می‌تواند موثر باشد.

چه کسانی مستعد بیماری آندومتریوز هستند؟

طبق تحقیقات پزشکی، حدود دو الی ده درصد زنان بین 25 تا 40 سال به بیماری آندومتریوز مبتلا هستند. این بیماری معمولاً سال‌ها پس از شروع چرخه‌ی قاعدگی شما ایجاد می‌شود.

سن

زنان در هر سنی در معرض خطر آندومتریوز هستند. این بیماری معمولاً در زنان بین 25 تا 40 سال دیده می‌شود، اما علائم ممکن است از همان سن بلوغ شروع شود.

عوامل ژنتیکی

اگر یکی از اعضای خانواد‌ه‌ی شما آندومتریوز دارد، احتمال اینکه شما نیز به این بیماری مبتلا شوید زیاد است.

سوابق بارداری

بارداری ممکن است به طور موقت علائم آندومتریوز را کاهش دهد. زنانی که تا به حال حاملگی را تجربه نکرده‌اند، بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به این بیماری خواهند بود. با این حال، آندومتریوز می‌تواند در زنانی که بچه دار شده‌اند نیز رخ دهد.

سوابق قاعدگی

در صورت بروز مشکل در چرخه‌ی قاعدگی خود با پزشک مشورت کنید. برای مثال اگر چرخه‌ی قاعدگی شما کوتاه است یا قاعدگی طولانی و سنگینی را تجربه می‌کنید، احتمالا در معرض خطر این بیماری قرار دارید.

پیشگیری از آندومتریوز

آندومتریوز یک بیماری مزمن است که هیچ درمانی ندارد. ما هنوز نمی‌دانیم چه چیزی باعث بروز آن می‌شود.

اما این بدان معنا نیست که این شرایط می‌تواند بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارد. درمان‌های موثری برای مدیریت درد و باروری وجود دارد که از آن‌ها می‌توان به انواع مسکن‌ها، داروها، هورمون درمانی و جراحی اشاره کرد. علائم آندومتریوز معمولاً پس از یائسگی نیز بهبود می‌یابد.

منبع: https://www.healthline.com/health/endometriosis

 

اگر شما نیز با بیماری آندومتریوز دست و پنچه نرم کرده‌اید; تجربه‌های خود را به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز بیشتر با این بیماری آشنا شوند.